W dobie nowych dyrektyw UE i zapowiadanych zmian prawnych Polscy rolnicy będą zobowiązani do prowadzenia ewidencji zabiegów ochrony roślin wyłącznie w formie elektronicznej. Zmiany te, łączące obowiązki formalne z wyzwaniami technologicznymi, wymagają odpowiedniego przygotowania. W artykule przedstawimy, kto zostanie objęty nowym obowiązkiem, jakie informacje będą musiały być rejestrowane, jaki jest aktualny status wdrożenia w Polsce oraz w jaki sposób systemy monitoringu, takie jak Farm Smart, mogą wspierać rolników w tej transformacji.
Dlaczego wprowadzana jest elektroniczna ewidencja zabiegów środkami ochrony roślin
Unia Europejska dąży do zwiększenia transparentności ewidencji stosowania środków ochrony roślin (ŚOR). Nowe przepisy unijne mają na celu:
- lepsze monitorowanie, jakie środki są stosowane w poszczególnych gospodarstwach,
- możliwość oceny, czy stosowanie śor. jest uzasadnione i zgodne z zasadami integrowanej ochrony roślin,
- gromadzenie danych, które ułatwią kontrolę i raportowanie w skali całej UE oraz pozwolą lepiej oceniać praktyki rolnicze stosowane w różnych krajach członkowskich
- promowanie bardziej racjonalnego, oszczędnego i bezpiecznego używania pestycydów, co w konsekwencji oznacza relatywnie mniejsze ilości środków ochrony roślin stosowane w praktyce.
Dlatego każdy profesjonalny użytkownik środków ochrony roślin, a więc rolnik, sadownik, ogrodnik czy firma usługowa wykonująca opryski, będzie musiał prowadzić szczegółową elektroniczną dokumentację zabiegów.
Jakie są terminy wprowadzenia obowiązku?
Termin unijny: 1 stycznia 2026 r
Zgodnie z unijnym rozporządzeniem Komisji Europejskiej nr 2023/564, od 1 stycznia 2026 roku wchodzą w życie przepisy nakładające obowiązek prowadzenia ewidencji zabiegów środkami ochrony roślin w formie elektronicznej. Każdy profesjonalny użytkownik ŚOR w UE będzie musiał prowadzić taką ewidencję wyłącznie cyfrowo.
Weto prezydenta i brak polskiej ustawy
W Polsce przygotowano projekt ustawy o środkach ochrony roślin, która miała wdrożyć ten obowiązek z pewnymi ułatwieniami dla mniejszych gospodarstw. Jednak w sierpniu 2025 roku prezydent zawetował ustawę, uzasadniając, że nakłada ona zbyt duże obciążenia, zwłaszcza na małe gospodarstwa. W efekcie w polskim prawie nie ma obecnie regulacji, które odraczałyby obowiązek lub różnicowały go w zależności od wielkości gospodarstwa. Obowiązuje więc bezpośrednio unijne rozporządzenie.
Decyzja PAFF: przesunięcie na 2027 rok
W październiku 2025 roku Stały Komitet ds. Roślin, Zwierząt, Żywności i Pasz (PAFF) działający przy Komisji Europejskiej zgodził się, by państwa członkowskie mogły odroczyć wdrożenie obowiązku do 1 stycznia 2027 roku. Polska zapowiedziała, że skorzysta z tej możliwości. Oznacza to, że w praktyce najbardziej realnym terminem wdrożenia jest właśnie 2027 rok.
Możliwość przesunięcia do 2028 roku
W polskim Sejmie pojawiły się propozycje dalszego odroczenia obowiązku, aż do 1 stycznia 2028 roku. Część komisji sejmowych przyjęła projekty, w których ten termin się pojawia. Media branżowe również podają informacje o takim scenariuszu. Trzeba jednak podkreślić, że:
- termin 2028 nie został jeszcze potwierdzony jako obowiązujące prawo,
- projekt musi przejść pełną ścieżkę legislacyjną (uchwalenie ustawy, podpis prezydenta, publikacja),
- konieczna będzie również zgoda Komisji Europejskiej, by taki dłuższy okres przejściowy był możliwy.
Dlatego dziś rolnicy powinno traktować rok 2028 jako opcję rozważaną, ale niepewną. Najbardziej realny i formalnie dopuszczony termin to rok 2027.
Kogo obejmą nowe przepisy?
Obowiązek prowadzenia ewidencji zabiegów ochrony roślin dotyczy profesjonalnych użytkowników środków ochrony roślin. Dotyczy to osób i firm, które:
- stosują środki w swoich gospodarstwach rolnych, sadowniczych, warzywniczych,
- prowadzą uprawy na sprzedaż (produkcja towarowa),
- świadczą usługi ochrony roślin dla innych rolników.
Na razie nie ma w prawie zapisów, które jednoznacznie zwalniałyby najmniejsze gospodarstwa z obowiązku prowadzenia dokumentacji. Projekty krajowe przewidywały takie ułatwienia, np. dłuższe okresy przejściowe dla gospodarstw poniżej 20 ha, ale ponieważ ustawa została zawetowana, obecnie nie są one obowiązujące.
Jak wypełniać ewidencję?
Ewidencja cyfrowa będzie miała wzór opracowany na poziomie unijnym i udostępniony przez polski rząd w formie elektronicznej. Rolnik będzie musiał wpisywać wszystkie wymagane informacje. Formularze prawdopodobnie znajdą się na platformach rządowych, takich jak gov.pl czy Portal Rolnika. Nad aplikacją czuwa Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN). Portal Rolnika ma być centralnym miejscem wprowadzania danych, ale jak podaje Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi jego pełna wersja będzie gotowa najwcześniej w połowie 2026 roku.
Jakie dane trzeba będzie rejestrować?
Niezależnie od terminu wdrożenia, według unijnego wzorca oraz projektów krajowych użytkownicy będą zobowiązani do rejestrowania w ewidencji:
- Nazwa środka ochrony roślin oraz numer zezwolenia
- Data i godzina wykonania zabiegu
- Dawka zastosowanego środka, przeliczona na jednostkę powierzchni (np. l/ha, kg/ha)
- Miejsce wykonania zabiegu (np. numer działki)
- Nazwa uprawy (gatunek, odmiana, jeśli wymagane)
- Przyczyna zastosowania środka – istotny element uzasadniający decyzję o zabiegu
Elektroniczna ewidencja środków ochrony roślin będzie umożliwiać także przenoszenia danych z innych systemów i narzędzi informatycznych, w tym z systemów Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, m.in. danych dotyczących lokalizacji działki rolnej.
W projektach wdrożeniowych krajowych pozostaje również możliwość, by początkowo dokumentować zabiegi w formie papierowej z późniejszym przeniesieniem do formatu elektronicznego (np. w ciągu 30 dni).
Przyczyny zastosowania środka ochrony roślin
Ten punkt ewidencji zasługuje na uwagę, ponieważ stanowi klucz do wykazania, że zabieg był racjonalny i zaistniała potrzeba jego zastosowania. Wymaga:
- Identyfikacji problemu
Rolnik musi wskazać, jaki organizm (szkodnik, choroba, chwast) został zaobserwowany w uprawie. - Oceny nasilenia / stopnia zagrożenia
Określenie poziomu presji agrofaga, np. „niewielkie”, „średnie”, „duże” zagrożenie, co wskazuje, że agrofag osiągnął próg szkodliwości, wymagający interwencji. - Uzasadnienia decyzji
W tej części rolnik uzasadnia, że zabieg był konieczny dla ochrony plonu, np. „przy średnim nasileniu śmietki, ryzyko strat przekracza próg szkodliwości, zastosowano środek X” lub „warunki sprzyjające infekcji, prognoza systemu monitoringu wskazała konieczność interwencji”.
Dzięki temu inspekcja lub organy kontrolne, analizując historie zabiegów, będą mogły zobaczyć, że nie było przypadkowego lub nadmiernego stosowania ŚOR.
Rola systemów monitoringu chorób i szkodników
Nowoczesne rolnictwo coraz częściej wykorzystuje systemy wsparcia decyzji, które pomagają planować zabiegi ochrony roślin w sposób bardziej precyzyjny i uzasadniony. Jednym z takich rozwiązań jest Farm Smart, system monitoringu i sygnalizacji chorób i szkodników.
Jak działa Farm Smart?
System monitoringu chorób i szkodników Farm Smart:
- Zbiera dane meteorologiczne, takie jak: temperatura powietrza, temperatura gleby, wilgotność powietrza, opad deszczu, czas zwilżenia powierzchni liścia
- Monitoruje warunki klimatyczne sprzyjające rozwojowi patogenów i szkodników
- Analizuje dane z uwzględnieniem modeli infekcji chorobowych i fenologicznych rozwoju szkodników
- Wykorzystuje foto-pułapki, które w czasie rzeczywistym rejestrują obecność wybranych szkodników
- Generuje codzienne komunikaty o poziomie zagrożenia agrofagiem (brak, niskie, średnie, wysokie zagrożenie)
- Umożliwia wyznaczenie “okna oprysku”, czyli optymalnego terminu na wykonanie zabiegu, biorąc pod uwagę warunki pogodowe
Zastosowanie w praktyce ewidencji
System taki jak Farm Smart (farmsmart.pl) może być użyteczny przy wypełnianiu ewidencji zabiegów w następujący sposób:
- Rolnik, korzystając z komunikatów systemu, może uzasadniać wpis przyczyny zastosowania środka, np. “wysoki poziom zagrożenia” dla danego patogenu
- Dane historyczne i raporty z systemu można wykorzystać jako pomocnicze źródło dowodu w przypadku audytu czy kontroli
- Informacje o warunkach sprzyjających infekcjom lub pojawieniu się szkodników pozwalają ograniczyć nadmierne zużycie środków ochrony roślin i wykonywać zabiegi wyłącznie wtedy, gdy jest to rzeczywiście konieczne.
Zastosowanie systemu Farm Smart w prowadzeniu ewidencji środków ochrony roślin pozwala uzyskać takie korzyści jak: lepiej uzasadnione zabiegi, większa efektywność kosztowa oraz pełniejsze wsparcie w spełnianiu wymogów dokumentacyjnych wynikających z prawa.
Podsumowanie
Obowiązek prowadzenia ewidencji zabiegów środkami ochrony roślin w formie elektronicznej wciąż budzi wiele pytań i niepewności. Zgodnie z rozporządzeniem unijnym przepisy wchodzą w życie 1 stycznia 2026 roku, jednak Polska uzyskała możliwość przesunięcia terminu do 2027 roku, a w debacie parlamentarnej pojawiła się również propozycja dalszego odroczenia do 2028 roku.
Choć ostateczna data nie została jeszcze potwierdzona, jedno jest pewne: profesjonalni użytkownicy będą musieli przygotować się do prowadzenia ewidencji zabiegów środkami ochrony roślin w postaci cyfrowej. Nowe rozwiązania mają zapewnić gromadzenie dokładnych danych o wykonywanych zabiegach, a systemy takie jak Farm Smart mogą wspierać rolników w uzasadnianiu decyzji dotyczących stosowania środków ochrony.
