Uprawiasz paprykę lub pomidory i zauważyłeś ciemne, suche plamy na końcach owoców? To prawdopodobnie sucha zgniliznawierzchołkowa pomidora lub papryki – jedna z najczęstszych chorób fizjologicznych warzyw ciepłolubnych. Choć wygląda jak infekcja bakteryjna, jej przyczyna jest zupełnie inna. Sprawdź, skąd się bierze ten problem, jak go diagnozować z wyprzedzeniem i jak mu zapobiegać, by nie tracić plonu.
Gdzie występuje sucha zgnilizna wierzchołkowa, co to jest, jakie są jej objawy i przyczyny?
Gdzie występuje i jak się objawia na owocu?
Klasycznie pojawia się w wierzchołkowej części owocu. Objawia się występowaniem suchej plamistości o barwie ciemnobrązowej lub czarnej, zwykle w miejscu przeciwnym do szypułki. Miąższ pod plamą jest suchy oraz posiada barwę taką jak ów plama. W trakcie wzrostu owocu plamy te stopniowo się powiększają, tkanka ulega zapadnięciu i nekrozie, a owoce tracą wartość handlową co powoduje straty w plonie. Objawy suchej zgnilizny:
- W owocach pomidorów – występują zarówno w dolnych gronach, jak i tych wyżej położonych.
- W owocach papryki – mogą pojawiać się na bokach owoców, choć najczęściej od strony wierzchołkowej.
Co to jest?
Sucha zgnilizna wierzchołkowa pomidora lub papryki to choroba fizjologiczna, czyli zaburzenie w funkcjonowaniu rośliny wynikające z niedoborów pierwiastka. Główną przyczyną jest niewłaściwe zaopatrzenie owoców w wapń. Mimo, że przypomina objawy chorobowe związane z patogenami typu bakterie, to nie ma z nimi nic wspólnego i nie można zwalczać tej choroby preparatami biobójczymi. Występuje szczególnie w uprawach pod osłonami (tunele) i w szklarni.
Jaka jest przyczyna występowania suchej zgnilizny wierzchołkowej, skąd bierze się choroba?
Główną przyczyną powstawania tej choroby jest za niska ilość wapnia w owocach. Niedobór wapnia nie musi być zawsze powiązany z jego niską ilością w glebie, podłożu lub macie. Istnieje kilka czynników, które wpływają na to w jakim stopniu wapń będzie pobrany przez roślinę. Ze względu na duży promień jonowy, pobierania wapnia przez system korzeniowy rośliny jest problematyczne stąd znaczna liczba czynników, które wpływają na ten proces. Co pogarsza transport wapnia i przyczynia się do powstawania choroby?
- Za mała ilość wody, nieregularne podlewanie – w szczególności w czasie upałów i suszy
- Za wysokie zasolenie podłoża (wysokie EC), które wpływa na stres osmotyczny i ogranicza pobieranie wody,
- Zbyt wysokie stężenie azotu amonowego oraz w mniejszym stopniu potasu i magnez,
- Nadmierna wilgotność powietrza ograniczająca transpirację,
- Za niska transpiracja transpiracja
- Nieprawidłowe pH gleby i podłoża.
Czy doglebowy nawóz wapniowy jest potrzebny? Analiza gleby może dać odpowiedź.
Niskie pH i niska zawartość wapnia
W trakcie analizy gleby należy zwrócić uwagę na zawartość wapnia i pH – niski odczyn (<6) powodować będzie szybsze wypłukiwanie wapnia z gleby co zmniejszy jego ilość. Znaczne objawy niedoboru wapnia pojawiają się przy pH <5, gdzie zawartość Ca jest niewielka, a większość tego pierwiastka została wypłukana w głąb profilu glebowego do wód podziemnych. W takim przypadku stosowanie nawozów mineralnych zawierających wapń jest bardzo potrzebne, a wręcz konieczne. Należy stosować te nawozy, które podnoszą pH takie jak węglan wapnia (wapno węglanowe), węglan wapnia i magnezu (wapno węglanowo-magnezowe), saletra wapniowa. Rośliny w takich warunkach dobrze reagują również na dolsitne dokarmianie wapniem.
Wysokie pH i wysoka zawartość wapnia
Przy wysokim odczynie (>7.4-8) zawartość wapnia zazwyczaj jest wysoka i zazwyczaj nie spotyka się problemów z wapniem. Rzadko, ale jednak może dochodzić do ograniczonej dostępności wapnia poprzez bardzo wysoki udział wodorowęglanów, które przyczyniać będą się do wytrącania węglanu wapnia. Minerał ten wymaga wykorzystania kwasów pochodzących z korzeni roślin lub mikroorganizmów do rozpuszczenia go i pozyskania z niego wapnia. W takich sytuacjach wnoszenie wapnia w postaci nawozów mineralnych, w szczególności węglanu wapnia (np. kreda, czy klasyczne “wapno”) nie ma zbyt dużego sensu, ponieważ często występuje nadmiar w glebie tego pierwiastka i wprowadzanie go w takich warunkach glebowych spowodowałoby szybkie jego uwstecznienie i zwiększenie i tak dużej puli wapnia, który nie może być w pełni wykorzystany przez roślinę. W takim przypadku należy zastanowić się nad zwiększeniem dostępności obecnego w glebie wapnia np. poprzez stosowanie nawozów o charakterze kwaśnym lub rozpoczęcia współpracy ze specjalnymi mikroorganizmami, które lokalnie spowodują wzrost rozpuszczalności węglanu wapnia i dystrybucje wapnia do roślin. W takim przypadku również warto wykonać oprysk dolistny preparatem zawierającym wapń.
Jak przewidzieć niedobór wapnia? Czy sama analiza gleby wystarczy?
Badanie gleby może nie być wystarczającym czynnikiem, który określi ryzyko niedoboru wapnia w owocach papryki i pomidora. Wpływ na pobierania wapnia mają inne czynniki dlatego warto zastanowić się nad rozwiązaniem które umożliwi sprawdzenie ilości wapnia w samej roślinie. Badanie liści pokaże ile wapnia trafiło do rośliny i czy nie występują problemy z pobieraniem tego pierwiastka nawet jeżeli analiza gleby wskazała na prawidłową jego zawartość w glebie czy podłożu. Analiza liści:
- mierzy zawartość wapnia (oraz innych pierwiastków) w liściach, pozwala ocenić stan odżywienia,
- pozwala ocenić skuteczność pobierania składników po zabiegach dolistnych i doglebowych (np. sprawdzenie czy wzrosła zawartość Ca),
- umożliwia określenie przez producenta odpowiednich poziomów Ca w liściach, do których można odnosić się w przyszłości w celu nie dopuszczenia do wystąpienia suchej zgnilizny.
W przypadku pojawienia się suchej zgnilizny wierzchołkowej na części roślin uprawianych na jednym stanowisku, wykonać można analizę porównawczą dwóch próbek: z roślin zdrowych oraz tych objętych zgnilizną. Dzięki temu można łatwo zidentyfikować różnice w odżywieniu i sprawdzić jaki poziom wapnia powoduje wystąpienie choroby na tym konkretnym stanowisku przy danych warunkach.
Jak zapobiegać suchej zgniliźnie w praktyce?
Aby nie dopuścić do pojawienia się choroby warto zapoznać się ze sposobami zapobiegania suchej zgnilizny wierzchołkowej.
Nawadnianie
- Utrzymuj stałą wilgotność podłoża – bez przelania ani przesuszeń.
- Stosuj systemy automatyczne lub podlewanie z kontrolą wilgotności.
Nawożenie
- Unikaj nadmiaru nawozów azotowych z formą amonową, szczególnie w nawożeniu pogłównym
- Zadbaj o równowagę Ca–K–Mg, zwłaszcza przy nawożeniu fertygacyjnym.
- Nie stosuj wapnia „na oślep” – jego nadmiar może powodować inne problemy
- Stosuj właściwe nawozy do warunków. Węglan wapnia będzie odpowiedni przy niskim pH, siarczan wapnia można stosować przy lekko kwaśnym i obojętnym odczynie. Saletra wapniowa nada się świetnie jako nawóz pogłówny, gdyż zawiera łatwo dostępny wapń.
Inne czynniki
- Zapewniaj odpowiednią wilgotność powietrza w miejscach gdzie rośną rośliny. Nie zapominaj o wietrzeniu tuneli i szklarni,
- Dbaj o prawidłowe nasłonecznienie, jednak nie przesadzaj z jego ilością (odpowiednio 6-8h dziennie). W razie potrzeby ogranicz dostęp do światła,
- Uważaj na temperaturę podłoża, staraj się aby nie przekraczała 28 stopni Celcsjusza.
Parametry fizykochemiczne – jakie pH utrzymać, jaka powinna być zawartość wapnia?
- Optymalne pH pożywki to ok. 5,5–6,0 (w zależności od systemu uprawy), powinna zawierać od ok 150 do 300 mgCa/l (w zależności od fazy wzrostu).,
- Prawidłowe pH gleby to ok 6.5-7.0. Utrzymuj odpowiednią zawartość wapnia na poziomie (ok 1500-2000 mgCa/l).
Diagnostyka i wczesne wykrywanie problemów w uprawie pomidorów i papryk
- Monitoruj parametry gleby,
- Wykonuj analizę liści na stan odżywienia co najmniej raz w sezonie,
- W razie potrzeby – analiza porównawcza między różnymi partiami.
Wczesna diagnoza umożliwia wprowadzenie działań korygujących i zabezpieczenie roślin pod kątem dobrej ilości wapnia co pozwoli ograniczyć ryzyko wystąpienia choroby.
Co (za)radzić z suchą zgnilizną wierzchołkową pomidora i papryki, gdy występuje na owocach?
- Sprawdź pH i EC podłoża – być może problem jest ze zbyt wysokim zasoleniem lub nieprawidłowym odczynem, należy wprowadzić działania korygujące o ile warunki pozwalają na ich implemenacje,
- Zapewnij odpowiednią ilość wody w glebie/podłożu. Wapń jest transportowany przede wszystkim wraz z wodą, w przypadku jej braku nawet największa ilość wapnia wprowadzona wraz z nawozami nie zostanie dostarczona do owoców,
- Ogranicz nawożenie azotem w formie azotu amonowego. Sprawdź czy nie stosujesz zbyt dużych dawek nawozów potasowych i magnezowych,
- Rozważ dokarmianie dolistne wapniem, w szczególności gdy pojawią się pierwsze objawy suchej zgnilizny wierzchołkowej,
- Jeśli to możliwe, zastosuj nawozy zawierające wapń w formie łatwo dostępnej (saletra wapniowa, mrówczan wapnia),
- Ogranicz ilość liści, które mogą konkurować o wapń z owocami. W ostateczności zmniejsz ilość owoców, aby zmniejszyć ilość, którą trzeba zaopatrzyć.
Podsumowanie
Sucha zgnilizna wierzchołkowa pomidora i papryki to fizjologiczna choroba objawiająca się ciemnymi, suchymi i wklęsłymi plamami na wierzchołkach owoców. Powodem nie jest patogen, lecz niedobór wapnia, który osłabia membrany i ściany komórkowe. Problem nasila się zwłaszcza podczas upałów, przy nieregularnym nawadnianiu, wysokim zasoleniu i niskiej transpiracji.
Aby ograniczyć ryzyko, należy zadbać o stałą wilgotność podłoża, zrównoważone nawożenie oraz – w razie potrzeby – stosować nawożenie dolistne wapniem. Pomocna jest także regularna diagnostyka gleby i liści. Wczesna reakcja pozwala ochronić plon i jakość owoców.
