Nasionnica trześniówka

Nasionnica trześniówka jest najgroźniejszym szkodnikiem czereśni i niektórych odmian wiśni w Polsce i Europie Środkowej. Larwy tego gatunku rozwijają się wewnątrz dojrzewających owoców, powodując ich robaczywienie i znaczne straty handlowe. W warunkach klimatycznych Polski nasionnica trześniówka występuje powszechnie w rejonach upraw czereśni, przy czym największe nasilenie obserwuje się w sadach niezabezpieczonych przed nalotami szkodnika. Jest to gatunek monofagiczny o dużym znaczeniu ekonomicznym, mogący powodować nawet 100% porażenia owoców w przypadku braku ochrony.

Lot dorosłych muchówek rozpoczyna się najczęściej od końca maja i trwa do połowy lub końca lipca, w zależności od przebiegu pogody i lokalizacji. Maksimum lotu przypada zazwyczaj na pierwszą połowę czerwca. Samice składają jaja do niedojrzałych owoców czereśni lub wiśni około 7–10 dni po wylocie. Rozwój larw trwa zazwyczaj 2–3 tygodnie, a po zakończeniu żerowania larwy opuszczają owoce i przepoczwarczają się w glebie, gdzie zimują.

Głównymi roślinami żywicielskimi nasionnicy trześniówki są:

• Czereśnia (Prunus avium)
• Wiśnia (Prunus cerasus) – głównie odmiany późniejsze i deserowe.

Dorosła mucha osiąga długość 3,5–5 mm. Ciało jest lśniąco czarne z żółtą tarczką na grzbiecie tułowia. Skrzydła przezroczyste z charakterystycznym rysunkiem: cztery ciemne pasy poprzeczne.  Oczy są zielonkawe, a nogi żółtobrązowe.
Jaja są mlecznobiałe, długości 0,7 mm.
Larwa to beznoga, biała lub kremowa, walcowata forma o długości do 6 mm. Żeruje wyłącznie w owocach.
Bobówka jest słomkowożółta, długości 3,5–5 mm. Zimowanie odbywa się właśnie w tym stadium.

Nasionnica trześniówka rozwija jedno pokolenie rocznie. Zimuje w postaci poczwarek w bobówkach w glebie, zwykle na głębokości 2–5 cm. Wylot much rozpoczyna się w drugiej połowie maja, kiedy temperatura gleby utrzymuje się powyżej 15°C przez kilka dni. Lot i składanie jaj trwa do połowy lipca. Samice składają jaja po ok 7 dniach od wylotu, pojedynczo do dojrzewających, ale jeszcze zielonych owoców. jedna samica może złożyć od 100 do 250 jaj. Samica wykonuje w skórce owocu podłużne nacięcie, poprzez które wprowadza do jego wnętrza jedno jajo. Następnie znaczy powierzchnię owocu feromonem owipozycyjnym zabezpieczając w ten sposób owoc przed złożeniem jaj przez inne samice. Zimna, deszczowa pogoda w okresie lotu much utrudnia składanie jaj. Larwy wylęgają się po 5–10 dniach i natychmiast rozpoczynają żerowanie w miąższu owocu. Po zakończeniu żerowania (zwykle po 2–3 tygodniach) larwa opuszcza owoc, spada na ziemię iw wierzchniej warstwie formuje bobówkę, w której następuje przepoczwarczenie. Sucha upalna pogoda w okresie dojrzewania owoców powoduje zaskorupienie gleby i utrudnia wejście larw pod jej powierzchnię. Deszczowa pogoda w okresie dojrzewania owoców ułatwia larwom zakończenie rozwoju i zejście do gleby.

Główne szkody wyrządzają larwy, które żerują w miąższu owocu i powodują tzw. robaczywienie owoców wiśni i czereśni. Zasiedlone owoce trudno rozpoznać, jedynie w miejscu złożenia jaja widać lekkie wklęśnięcie. Skutkiem porażenia jest obniżenie jakości plonu, brak możliwości sprzedaży w obrocie świeżym oraz znaczne straty ekonomiczne. W przypadku intensywnego wystąpienia, porażonych może być nawet 70–100% owoców.

Metody agrotechniczne i niechemiczne (prowadzone na małych powierzchniach):
Zbieranie i niszczenie porażonych owoców – zarówno opadłych, jak i pozostających na drzewie, aby zapobiec rozwojowi larw i ich przepoczwarczeniu w glebie.
Uprawki gleby wczesną wiosną i jesienią – mają na celu zniszczenie poczwarek znajdujących się w wierzchniej warstwie gleby.
Osłanianie gleby folią lub agrowłókniną tuż przed lotem much – zapobiega wydostaniu się owadów dorosłych z gleby.
Wyłapywanie samic na żółte tablice lepowe.
Metoda biologiczna: zastosowanie entomopatogennych nicieni (Steinernema carpocapsae, Heterorhabditis bacteriophora) do gleby w celu zwalczania zimujących poczwarek. Preparaty te można stosować jesienią lub wczesną wiosną.

Monitoring występowania nasionnicy trześniówki
Do monitorowania lotu nasionnicy trześniówki stosuje się żółte tablice lepowe lub tablice zawierające atraktanty zapachowe lub feromony. Pułapki wiesza się w koronie drzewa na wysokości 1,5–2 m, najlepiej od południowej strony drzewa. Monitoring należy rozpocząć pod koniec maja i prowadzić co najmniej raz w tygodniu.
Próg zagrożenia: odłowienie pierwszych 2–3 much na jedną tablicę oznacza konieczność rozpoczęcia ochrony chemicznej.

O nalotach i pojawiającym się zagrożeniu ze strony nasionnicy trześniówki informuje system FARM SMART (farmsmart.pl). System bazuje na barwnych (żółtych) foto-pułapkach, dzięki którym możliwe jest codzienne monitorowanie liczby odłowionych muchówek. Dodatkowo model fenologiczny rozwoju szkodnika na podstawie obliczeń stopnio-dni prognozuje termin pojawu szkodnika. W przypadku pojawiającego się zagrożenia, system przesyła komunikaty do producenta, co umożliwia wyznaczenie optymalnego terminu zwalczania nasionnicy.

Metoda chemiczna
Ochronę chemiczną należy rozpocząć bezpośrednio po przekroczeniu progu zagrożenia – czyli po odłowieniu pierwszych osobników dorosłych na tablicach lepowych. Zabieg należy powtórzyć po ok. 2 tygodniach. Opryski wykonuje się w fazie zielonożółtej barwy owoców (tuż przed dojrzewaniem), kiedy samice składają jaja. Preparaty powinny mieć działanie układowe lub wgłębne i być zarejestrowane do zwalczania nasionnicy trześniówki.