Żółknięcie liści – najczęstsze przyczyny
Żółknięcie liści (chloroza) może dotyczyć całych liści, ich brzegów lub przestrzeni między nerwami. Objawy te są najczęściej zaliczane do tzw. chorób fizjologicznych, czyli zaburzeń wywołanych nieprawidłowym odżywieniem danym pierwiastkiem wynikającym z jego nieprawidłowej zawartości w roślinie. Żółte liście mogą być związane również ze zbyt dużą ilością wody (nadmierna wilgotność gleby/ podłoża) ograniczającą dostęp tlenu w korzeniach oraz suszą, która uniemożliwia pobieranie przez roślinę składników z gleby co prowadzi do ich braku w częściach nadziemnych.
Niekiedy zmiana barwy liści może być oznaką pojawiania się patogenów chorobotwórczych. W przypadku chorób grzybowych, prawie zawsze oprócz samej zmiany koloru liścia pojawiają się inne objawy takie jak plamy, często nieregularne. W przypadku chorób powodowanych przez wirusy pojawiają się najczęściej mozaikowe zmiany zabarwienia liścia.
Obecność szkodników takich nicienie, które uszkadzają system korzeniowy, może również przyczyniać się do pojawiania chloroz na liściach. Powodować żółknięcie liści mogą również uszkodzenia mechaniczne np. po gradobiciu może dochodzić do uszkodzenia wiązek przewodzących co przekłada się na zmianę barwy liści powyżej miejsc, które zostały uszkodzone. Wpływ na zmianę barwy liści ma zawartość chlorofilu ściśle związanego z procesem fotosyntezy, który zależny jest od ilości światła słonecznego docierającego do roślin.
Najczęściej jednak przyczyną żółtych liści jest niewystarczająca ilość niezbędnych składników odżywczych.
Które pierwiastki najczęściej odpowiadają za żółknięcie liści?
- Azot (N) jest jednym z głównych składników pokarmowych budujących rośliny, niezbędny do syntezy białek, chlorofilu i enzymów. Jest mobilny w roślinie, co oznacza, że w przypadku niedoboru jest przemieszczany z liści starszych do młodszych. W efekcie starsze liście zaczynają żółknąć równomiernie, tracąc intensywną zieloną barwę. Objawy te często pojawiają się najpierw u podstawy rośliny. Silny niedobór azotu skutkuje także spowolnionym wzrostem rośliny.
- Magnez (Mg), jako centralny atom w cząsteczce chlorofilu, jest kluczowy dla fotosyntezy. Podobnie jak azot, jest pierwiastkiem mobilnym. Przy jego niedoborze starsze liście wykazują charakterystyczną chloroza międzyżyłkową – przestrzenie między nerwami żółkną, podczas gdy same nerwy pozostają zielone.
- Żelazo (Fe) odgrywa istotną rolę w procesach oddychania i fotosyntezy, m.in. jako składnik enzymów. Jest pierwiastkiem mało mobilnym, dlatego objawy niedoboru pojawiają się najpierw na młodych liściach. Typowy obraz to jasnożółte lub białe międzyżyłkowe przebarwienia przy zachowanych zielonych nerwach. W skrajnych przypadkach liście mogą niemal całkowicie zblednąć.
- Mangan (Mn) bierze udział w fotosyntezie i aktywuje liczne enzymy. Podobnie jak żelazo, jest mało mobilny, więc objawy jego niedoboru pojawiają się głównie na młodych liściach. Chloroza międzyżyłkowa może przypominać niedobór żelaza, ale często towarzyszą jej brunatne plamki lub martwicze kropki w obrębie żółknięcia.
Jakie są przyczyny niedoborów składników odżywczych wpływających na żółknięcie liści na roślinach?
- zbyt niskie stężenie makro- i mikroelementów w glebie w formach dostępnych dla roślin, nieodpowiednie dawkowanie nawozów,
- zbyt wysokie lub zbyt niskie pH gleby, które wpływa na dostępność składników odżywczych takich jak żelazo czy mangan,
- wysoki poziom wapnia lub potasu blokujący przyswajanie magnezu,
- susza i brak wilgoci w strefie korzeniowej uniemożliwiająca pobieranie pierwiastków przez korzenie.
- obecność szkodników lub uszkodzeń, które ograniczają pobieranie i przemieszczanie składników mineralnych w obrębie rośliny,
W jaki sposób diagnozować, który składnik pokarmowy doprowadził do zażółcenia liści?
Podstawowym źródłem informacji jest obserwacja roślin. W niektórych przypadkach możliwe jest określenie za pomocą wzroku, którego składnika brakuje w roślinie. Najczęściej gdy producent zauważy żółte liście, to nie jest w stanie określić przyczyny problemu. Żeby nie zgadywać warto wykonać badanie liści. To analiza laboratoryjna, która pokazuje rzeczywiste ilości pierwiastków w tkankach roślinnych. Analiza chemiczna wskazuje zarówno niedobory, jak i nadmiary, które mogą wpływać na pobieranie innych składników.
Jaki rodzaj badania liści wybrać?
Najczęściej wykonuje się dwa rodzaje badań liści w zależności od sytuacji:
- analizę stanu odżywienia roślin pojedynczej próbki liści (np. z jednej kwatery, uprawy, szklarni) wykonuje się na określonym etapie wzrostu rośliny. Badanie pozwala ocenić czy roślina jest odpowiednio zaopatrzona w dany pierwiastek na podstawie wyników, które porównuje się do dedykowanych liczb granicznych dla danego gatunku. Analiza wskazuje na niedobór lub nadmiar danego pierwiastka i wyklucza lub potwierdza, składnik pokarmowy powodujący żółknięcie liści. Należy pobrać liście zgodnie z wytycznymi laboratoriów (termin i rodzaj liścia) w swoich wytycznych do pobierania próbek, aby wiarygodnie odnieść się do wartości granicznych.
- analizę porównawczą dwóch próbek poleca się wykonać, gdy faza wzrostu roślin nie umożliwia wykonania analizy stanu odżywienia oraz w sytuacji, w której na jednym stanowisku uwidaczniają się różnice w wyglądzie liści roślin rosnących na poszczególnych fragmentach. W takiej sytuacji należy pobrać liście z roślin gorzej rosnących i tych, na których nie uwidaczniają się objawy.. Badanie można wykonać w każdym terminie, a punktem odniesienia jest zawartość pierwiastków próbki kontrolnej – na której nie pojawiają się chlorozy. Ważne, aby pobrać obie próbki z różnych roślin, cały czas uwzględniając by pozyskiwać liście będące na tym samym etapie wzrostu – najlepiej z tego samego fragmentu i piętra rośliny. Takie działanie ma na celu zniwelowanie różnic w składzie chemicznym wynikających z różnego wieku lub położenia liścia.
Podsumowanie
Żółknięcie liści to jeden z najczęstszych objawów świadczących o zaburzeniach u roślin. Najczęściej wynika z niedoboru makro- i mikroelementów, które mogą być powodowane m.in przez nieprawidłowe zawartości pierwiastków w glebie lub podłożu jak i z czynników środowiskowych, takich jak zbyt duża ilość wody, brak światła słonecznego czy uszkodzenia mechaniczne. Niezależnie od przyczyny, chloroza liści zawsze świadczy o problemie w funkcjonowaniu rośliny – zwłaszcza jeśli dotyczy młodych lub dolnych (starszych) liści i wpływa na cały proces wzrostu roślin.
W rozpoznaniu problemu pomocna może być obserwacja – czy żółte plamy pojawiają się między nerwami, czy też obejmują cały liść, czy dotyczą starszych czy młodszych partii rośliny. Jednak dokładną diagnozę, który składnik pokarmowy jest przyczyną problemu, pozwala uzyskać jedynie analiza laboratoryjna – określająca zawartość składników odżywczych w częściach wskaźnikowych roślin – liściach. Widząc żółte liście nie stosuj nawozów i środków ochrony roślin “na oko”. Zdiagnozuj przyczynę i zadziałaj punktowo. Stosowanie nadmiernych dawek nawozów czy preparatów biobójczych może pogorszyć sprawę,
Jak unikać żółknięcia liści?
Aby zapobiec chlorozom i utrzymać zielone liście warto zapobiegać występowaniu tego zjawiska. Poniżej znajdują się wskazówki, które pozwolą cieszyć się zdrowymi roślinami:
- Zadbaj o odpowiednią ilość składników pokarmowych w glebie lub podłożu. Regularnie wykonuj badania gleby w celu określenia potrzeb nawożenia. Monitoruj skład chemiczny liści, aby sprawdzić czy nawozy są właściwie pobierane przez rośliny i nie grozi im niedobór,
- Weź pod uwagę odczyn gleby lub podłoża. Jeżeli masz do czynienia z wysokim pH zwróć szczególną uwagę na żelazo i mangan, w przypadku niskiego pH na magnez,
- Monitoruj zagrożenie związane z patogenami chorobotwórczymi i zapobiegaj występowaniu chorób.
- Sprawdzaj glebę pod kątem obecności szkodników, w szczególności nicieni. Zwalczaj stosując płodozmian i preparaty mikrobiologiczne,
- Zadbaj o dobre warunki dla roślin – nasłonecznienie, przestrzeń, komfort termiczny,
- Pamiętaj o prawidłowym nawodnieniu roślin, nie przelewaj roślin i nie narażaj je na długotrwałą suszę.
