Kędzierzawość liści brzoskwini

Kędzierzawość liści brzoskwini to jedna z najgroźniejszych i najczęściej występujących chorób grzybowych brzoskwini (Prunus persica L.), która powoduje znaczne osłabienie drzew i utratę plonów. Choroba pojawia się corocznie, szczególnie w lata chłodne i wilgotne.
Występuje powszechnie w sadach amatorskich i towarowych w całej strefie uprawy brzoskwini – w Europie, Azji i Ameryce Północnej.
Najbardziej narażone są brzoskwinie i nektaryny, a w mniejszym stopniu inne gatunki z rodzaju Prunus.
Skutkiem infekcji jest zniekształcenie i przedwczesne opadanie liści, co prowadzi do osłabienia drzewa, mniejszej odporności na mróz oraz pogorszenia owocowania.

Patogenem jest grzyb workowy (Ascomycota) – Taphrina deformans.
Grzyb ten rozwija się powierzchniowo na tkankach liścia i wytwarza charakterystyczne warstwowe skupienia zarodników workowych (askospor), z których przez pączkowanie powstają zarodniki konidialne (blastospory).

Biologia i cykl rozwojowy
Patogen zimuje w postaci zarodników konidialnych lub strzępek grzybni w pąkach, na powierzchni kory młodych pędów i w ich szczelinach.
Wiosną, w czasie pękania pąków liściowych, zarodniki infekują młode, rozwijające się liście.
Grzyb nie wnika głęboko w tkanki – rozwija się między komórkami epidermy i miękiszu liścia.

Źródło infekcji
Porażone pędy i pąki, w których grzyb zimuje.
Zarodniki roznoszone są przez wiatr i krople deszczu.

Rozprzestrzenianie
Infekcje pierwotne następują wiosną, przy odpowiedniej temperaturze i wilgotności. W ciągu sezonu grzyb nie powoduje infekcji wtórnych – nowe zakażenia pojawiają się dopiero w kolejnym roku.

Rozwojowi Taphrina deformans sprzyjają:

• temperatura: 10-21°C (optymalna dla infekcji),
• wysoka wilgotność powietrza i częste opady deszczu,
• długo utrzymujące się zwilżenie liści po deszczu lub mgle.

Infekcje występują głównie na początku wiosny, gdy pąki zaczynają pękać i pojawiają się młode liście.
Ciepła i sucha pogoda po rozwinięciu liści ogranicza rozwój choroby.

Liście
Pierwsze objawy widoczne są krótko po rozwinięciu liści. Stają się one zdeformowane, pofałdowane, pogrubione i kruche. Zmieniają barwę z bladozielonej na szaro-zieloną, a następnie przybierają odcienie czerwone, różowe lub brunatne. Na powierzchni chorych liści pojawia się delikatny, matowy nalot grzybni z zarodnikami. Z czasem liście zasychają i opadają, często już w maju.
Pędy
Występuje nabrzmiewanie miękiszu korowego i drobne pęknięcia.
Owoce
Zdarza się deformacja powierzchni, powstawanie nekroz w kolorze ciemnokarminowym oraz przedwczesne opadanie owoców.

Choroba znacznie osłabia drzewa, ogranicza przyrosty i obniża odporność na mróz.
Powtarzające się infekcje mogą prowadzić do zamierania całych drzew na skutek uszkodzeń mrozowych i wtórnych infekcji kory.

• Metody agrotechniczne
  Dobór stanowiska przewiewnego i słonecznego, unikanie miejsc wilgotnych.
  Izolacja od starych, zaniedbanych sadów.
  Prawidłowe cięcie i nawożenie drzew, szczególnie azotem w umiarkowanych dawkach.
  Usuwanie porażonych liści i pędów wiosną.
  Stosowanie odmian bardziej odpornych na chorobę.
• Metody mechaniczne
  Wycinanie i spalanie porażonych pędów.
  Usuwanie silnie zainfekowanych drzew z sadu.
• Metody chemiczne
  Jesienią, po opadnięciu liści – oprysk preparatami miedziowymi (np. tlenochlorek miedzi).
  Wiosną, w fazie nabrzmiewania pąków – fungicydy z grupy dodynowych lub tiuramowych.
  Konieczne jest dokładne pokrycie całej korony drzewa cieczą użytkową.
• Metody wspomagające
  Dolistne nawożenie roztworem mocznika (ok. 5%) w czasie regeneracji drzew po infekcji.
  Regularne lustracje sadu w celu określenia momentu infekcji i skuteczności zabiegów.

1. Chemiczne środki ochrony roślin

To zarejestrowane produkty do ochrony roślin, charakteryzujące się okresem karencji oraz możliwością pozostawiania pozostałości substancji aktywnych. Najczęściej są to fungicydy, głównie skuteczne wobec patogenów grzybowych. Zasadniczo nie działają na bakterie i wirusy.

Podział ze względu na sposób działania:

• Środki kontaktowe (powierzchniowe) – pokrywają powierzchnię roślin, nie wnikając do wnętrza. Działają tylko tam, gdzie zostały naniesione, przez co są narażone na spłukiwanie i degradację. Ich skuteczność zwiększa się poprzez stosowanie adiuwantów.
• Środki wgłębne (translaminarne) – częściowo wnikają w tkanki rośliny, zwykle przez aparaty szparkowe, lecz działają tylko w miejscu aplikacji.
• Środki systemiczne – przenikają do wnętrza rośliny i są transportowane wraz z sokami, co pozwala na ochronę także części, które nie były bezpośrednio opryskane. Mogą być stosowane dolistnie lub przez system korzeniowy (z fertygacją). Często mają wydłużony okres karencji.

2. Biopestycydy (biologiczne środki ochrony roślin)
To preparaty często dopuszczone do produkcji ekologicznej, zwykle o bardzo krótkim lub zerowym okresie karencji i bez pozostałości, zawierają:
– mikroorganizmy (szczepy bakterii, grzybów, drożdży),
– ekstrakty roślinne,
– naturalne olejki,
– związki mineralne (jak wodorowęglan potasu).

Ze względu na sposób działania w grupie biopestycydów wyróżniono preparaty:
– kontaktowe – mikroorganizmy tworzą barierę mikrobiologiczną, konkurują z patogenami (tzw. efekt „zajętego krzesła”) lub wytwarzają metabolity zwalczające patogeny. Ich działanie jest zależne od czynników zewnętrznych (UV, deszcz).
– wgłębne (translaminarne) – dotyczy nielicznych naturalnych preparatów, które przenikają płytko w tkanki.
– systemiczne – bardzo rzadkie wśród biopestycydów, mogą występować tylko przy określonych formulacjach, głównie dostarczanych przez system korzeniowy.

3. Biostymulatory
Choć biostymulatory nie są środkami ochrony roślin, mogą pośrednio ograniczać rozwój chorób, wzmacniając odporność roślin na stresy biotyczne (patogeny) i abiotyczne (warunki środowiskowe).

Wśród biostymulatorów wyróżniono dwa rodzaje:

• Mikrobiologiczne – działają kontaktowo, poprzez zasiedlanie powierzchni roślin i konkurencję z patogenami.
• Niemikrobiologiczne – mogą działać kontaktowo, wgłębnie i systemicznie (najczęściej przy aplikacji przez system korzeniowy, np. fertygację). Do tej grupy należy zaliczyć Agro ECA Protect.

4. Nawozy o działaniu wspierającym zdrowotność
Niektóre nawozy wykazują działanie ograniczające choroby, choć formalnie nie są ŚOR. Przykładem są:

• nawozy miedziowe i srebrne (działanie kontaktowe i odkażające),
• wodorowęglan potasu, sodu (działanie powierzchniowe, zmieniające pH na niekorzystne dla patogenów).

Działają: kontaktowo, czasem wgłębne, systemiczne głównie przy aplikacji do gleby.

5. Preparaty mikrobiologiczne zarejestrowane jako nawozy
Podobnie jak biopestycydy mikrobiologiczne, działają wyłącznie kontaktowo, kolonizując powierzchnie roślin i tworząc barierę biologiczną przeciw patogenom (tzw. efekt „zajętego krzesła” lub wytwarzają metabolity/enzymy).

Skuteczna ochrona roślin przed chorobami opiera się na dostosowaniu strategii działania do fazy rozwoju patogena. Wyróżniamy trzy główne metody stosowania preparatów ograniczających i zwalczających choroby.

1. Metoda zapobiegawcza (profilaktyczna)
Polega na cyklicznym stosowaniu preparatów ochronnych jeszcze przed kontaktem patogena z rośliną oraz przed rozpoczęciem infekcji.

Stosowane środki:

• Chemiczne środki ochrony roślin (ŚOR) – głównie fungicydy zapobiegawcze, które inaktywują inokulum patogena, uniemożliwiając kiełkowanie zarodników oraz penetrację tkanek roślinnych. Skuteczność zależy od odporności substancji aktywnej na zmywanie oraz zdolności przemieszczania się do nowych przyrostów rośliny.
• Preparaty mikrobiologiczne (biopestycydy, biostymulatory mikrobiologiczne, nawozy mikrobiologiczne) – działają przez zasiedlanie powierzchni rośliny lub strefy korzeniowej, tworząc barierę mikrobiologiczną oraz wytwarzając metabolity i enzymy hamujące rozwój patogenów.
• Nawozy nieorganiczne o działaniu wspierającym zdrowotność – jak nawozy miedziowe lub potasowe, wykazujące działanie ograniczające rozwój patogenów poprzez bezpośredni kontakt i zmianę warunków środowiskowych na niekorzystne dla rozwoju chorób.

2. Metoda interwencyjna
Polega na zastosowaniu preparatów bezpośrednio po rozpoczęciu infekcji, ale przed pojawieniem się widocznych objawów chorobowych. Staje się coraz powszechniejsza dzięki precyzyjnym systemom monitoringu infekcji, takich jak Farm Smart, który umożliwia wykonanie zabiegu we właściwym momencie, zanim pojawią się objawy chorobowe na roślinie.
Korzyści wynikające ze stosowania ochrony na podstawie systemu Farm Smart:
– redukcja liczby zabiegów nawet o 30% w porównaniu do metody profilaktycznej.
– najwyższa skuteczność preparatów o działaniu kontaktowym wobec młodych stadiów rozwojowych patogenów.

Stosowane środki:

• Chemiczne środki ochrony roślin – fungicydy kontaktowe o działaniu grzybobójczym lub bakteriobójczym, skuteczne w początkowej fazie infekcji.
• Biopestycydy – np. preparaty zawierające substancje wysuszające lub hamujące rozwój strzępek grzybni.
• Biostymulatory niemikrobiologiczne oraz nawozy nieorganiczne – zawierające składniki aktywne o właściwościach ograniczających rozwój patogenów jak krzem, potas, miedź.

Uwaga: Skuteczność interwencyjna ogranicza się do okresu 48–96 godzin od infekcji. Po tym czasie patogeny przenikają do wnętrza rośliny, gdzie środki kontaktowe tracą efektywność.

3. Metoda wyniszczająca (działanie antysporulacyjne)
Stosowana po wystąpieniu widocznych objawów choroby. Celem jest zahamowanie dalszego rozwoju patogena oraz ograniczenie jego rozprzestrzeniania.
Warunek skuteczności – preparaty muszą mieć działanie wgłębne lub systemiczne, aby dotrzeć do patogena rozwijającego się wewnątrz tkanek roślinnych.

Stosowane środki:

• Chemiczne środki ochrony roślin – fungicydy systemiczne lub wgłębne (translaminarne), działające wewnątrz rośliny, w miejscach uszkodzeń i infekcji.
• Biopestycydy – nieliczne preparaty o udokumentowanym działaniu wgłębnym.
• Biostymulatory niemikrobiologiczne oraz nawozy nieorganiczne – zawierające substancje aktywne o działaniu ograniczającym rozwój chorób, które mogą przenikać do wnętrza rośliny poprzez system korzeniowy lub tkanki.