Bawełnica korówka

Bawełnica korówka to mszyca, której znaczenie w ochronie jabłoni wzrasta w ostatnich latach w związku ze zmianami klimatycznymi i ograniczonym stosowaniem insektycydów. Występuje powszechnie w Europie, Ameryce Północnej i Południowej oraz w Azji i Afryce, szczególnie w rejonach o łagodniejszych zimach. W Polsce najczęściej zasiedla sady jabłoniowe, zwłaszcza te z silnym udziałem odmian wrażliwych i z ograniczoną ochroną chemiczną. Jej obecność na drzewach prowadzi do pogorszenia wzrostu i kondycji roślin, a miejsca żerowania stają się często ogniskiem infekcji patogenów kory i drewna.

Bawełnica korówka występuje od wiosny do jesieni. Larwy pierwszego i drugiego stadium zimują w spękaniach kory u podstawy pnia, na szyjce korzeniowej oraz w ranach na konarach i młodych pędach. Wiosną, już po kwitnieniu jabłoni, rozpoczyna się migracja larw i tworzenie kolonii. Największe nasilenie liczebności mszyc przypada na okres od maja do czerwca, natomiast w lipcu, przy wysokich temperaturach, liczebność populacji może się przejściowo obniżać. Jesienią ponownie może dochodzić do wzrostu liczby kolonii.

Głównym żywicielem bawełnicy korówki jest jabłoń (Malus domestica).
Rzadziej mszyce obserwowane są na dzikich gatunkach jabłoni oraz na gruszy, ale tylko przejściowo.

Bezskrzydłe osobniki dorosłe mają barwę granatowobrunatną do ciemnobrunatnej, a ich ciało (o długości 1,8-2,3 mm) pokryte jest białym, woskowym nalotem przypominającym watę, z widocznymi długimi nićmi. Kolonie mszyc są przez to łatwo zauważalne gołym okiem. Osobniki uskrzydlone są barwy brunatnoczarnej i pojawiają się okresowo w celu zasiedlania nowych miejsc.

Bawełnica rozwija do 9-10 pokoleń rocznie, w zależności od przebiegu pogody. Zimują larwy pierwszego i drugiego stadium w spękaniach kory pnia i konarów, najczęściej w dolnych częściach drzew. Na wiosnę larwy przekształcają się w osobniki dorosłe, które rozmnażają się partenogenetycznie – każda samica może „urodzić” nawet 125 larw. Żerowanie najczęściej rozpoczyna się w miejscach zranień, na konarach, pędach, odrostach korzeniowych i tzw. „wilkach”. Nowe kolonie mogą się tworzyć także na młodych pędach, a przemieszczanie uskrzydlonych osobników umożliwia zasiedlanie kolejnych drzew w sadzie.

Najbardziej charakterystycznym objawem żerowania bawełnicy korówki są białe, watowate kolonie mszyc widoczne na pędach, gałęziach i ranach drzew. W miejscach żerowania dochodzi do powstawania zgrubień, guzów i pęknięć kory, które są wrotami infekcji dla patogenów chorób drewna, takich jak np. Nectria galligena (rak kory drzew owocowych). Na młodych pędach często obserwuje się zrakowacenia, które uniemożliwiają rozwój pąków. Drzewa silnie zasiedlone przez bawełnicę rosną słabiej i są bardziej podatne na przemarzanie. W skrajnych przypadkach dochodzi do stopniowego zamierania części nadziemnych drzewa.

Metody agrotechniczne, biologiczne i niechemiczne
Cięcie sanitarne – należy usuwać i palić silnie porażone pędy z widocznymi koloniami mszyc oraz odrosty korzeniowe i „wilki”.
Zabiegi pielęgnacyjne po cięciu – zabezpieczanie ran maściami ogrodniczymi ogranicza tworzenie się ognisk infekcji i żerowania.
Utrzymywanie dobrej kondycji drzew poprzez odpowiednie nawożenie i nawodnienie można zwiększyć odporność roślin na zasiedlenie przez mszyce.
Metody biologiczne – naturalnymi wrogami bawełnicy są pasożytnicze błonkówki z rodzaju Aphelinus (np. Aphelinus mali), a także biedronki, złotooki i bzygowate. Ich obecność w sadzie należy wspierać, np. przez ograniczenie stosowania szerokospektralnych insektycydów.

Monitoring i progi zagrożenia
Monitoring opiera się głównie na lustracjach wizualnych po kwitnieniu. Na 50 losowo wybranych drzewach należy obejrzeć pnie, konary oraz odrosty korzeniowe.
Przekroczenie progu to stwierdzenie kolonii mszyc na co najmniej 2 drzewach z 50 badanych.
Stosowanie pułapek barwnych (np. żółtych tablic lepowych) ma ograniczone znaczenie i nie daje miarodajnych wyników w przypadku tego gatunku.

Metody chemiczne
Zabiegi chemiczne wykonuje się po przekroczeniu progu zagrożenia i stwierdzeniu aktywnych kolonii, najlepiej w fazie młodych larw. Skuteczne są preparaty zawierające m.in. substancje o działaniu systemicznym lub wgłębnym, takie jak spirotetramat, acetamipryd czy flonikamid. Należy jednak ograniczać liczbę zabiegów do niezbędnego minimum, ze względu na ochronę organizmów pożytecznych. Preparaty należy stosować w odpowiednich warunkach pogodowych, przy temperaturach sprzyjających aktywności mszyc.