Chrabąszcz majowy

Chrabąszcz majowy to jeden z najbardziej znanych chrząszczy w Polsce. Ma znaczenie gospodarcze, ponieważ w stadium larwalnym (pędrak) powoduje szkody w uprawach rolnych, ogrodniczych i leśnych. Chrząszcze żyją ok. 4–6 tygodni – żerują na liściach drzew liściastych (głównie dęby, brzozy, buki, topole).

Chrząszcze pojawiają się w maju, czasem już pod koniec kwietnia (w cieplejszych latach).

Termin lotu przypada na kwiecień do czerwca, z maksimum w połowie maja. Larwy (pędraki) wylęgają się z jaj po około 4–6 tygodniach (czerwiec–lipiec). Pędraki żyją w glebie przez 3–4 lata, żerując na korzeniach roślin (traw, zbóż, warzyw, młodych drzewek).

Chrabąszcz majowy to chrząszcz wielożerny, rozpowszechniony w całym kraju na wielu gatunkach roślin uprawnych i dziko rosnących, w tym sadowniczych, takich jak: jabłoń, wiśnia, truskawka, malina czy borówka wysoka.

Owad dorosły – chrząszcz długości 20–25 mm, wydłużony, czarny. Pierwsza para jego skrzydeł, zwana pokrywami, oraz duże wachlarzowate czułki i nogi są brązowe. Boki czarnego odwłoka pokrywają rzędy białych, trójkątnych plam.

Jajo – wielkości ziarna prosa, żółtawe. Jaja są składane do gleby w grupach po 25–30 sztuk.

Larwa (pędrak) – wyrośnięta, osiąga długość do około 5 cm, białokre­mowa, z dużą brunatną głową i trzema parami silnych nóg tułowiowych, wygięta w podkówkę.

Zimują larwy, zwane pędrakami, oraz chrząszcze w glebie na głębokości kilku­nastu–kilkudziesięciu cm. Wylot chrząszczy rozpoczyna się zwykle pod koniec kwietnia, a ich lot odbywa się w maju, czasami trwa do początku czerwca. Zapłodnione samice składają jaja pomiędzy grudki gleby, a wylęgłe larwy żerują na korzeniach roślin, w tym drzew owocowych. Pełny rozwój szkodnika trwa 3–4 lata. Wyrośnięte larwy kończą żerowanie w czerwcu – lipcu, schodzą do głębszych (nawet około 50 cm) warstw gleby i tam przepoczwarczają się, ale chrząszcze pozostają w glebie do wiosny.

Najpoważniejsze szkody wyrządzają pędraki. Żerując na korzeniach, powodu­ją osłabienie, stopniowe więdnięcie i zamieranie, szczególnie najmłodszych drzewek, w pierwszych latach po założeniu sadu. Silnie uszkodzone drzewka łatwo wyrwać z gleby, gdyż ich drobne korzenie zostały zjedzone, zaś grubsze oraz szyjka korzeniowa są ogryzione i pozbawione kory. Na szyjce korzeniowej i korzeniach drzew lub tuż przy nich znajdują się pędraki, które mogą wędro­wać wzdłuż rzędu do kolejnych drzewek. Mniejsze szkody powodują chrząszcze, ale występując licznie, mogą także szkieletować liście drzew i uszkadzać (nadgryzać) zawiązki owoców.

Zakładając sad, należy wybierać pole pozbawione pędraków. Zaleca się stosowanie różnych metod redukcji szkodnika, gdyż tylko wówczas można ograniczyć jego występowanie.

Zwalczanie chrząszczy chrabąszcza majowego jest konieczne lokalnie, tylko w zagrożonych sadach. Natomiast pędraki muszą być systematycznie niszczo­ne przed założeniem sadu, zwłaszcza w rejonach położonych w pobliżu lasów, gdzie chrabąszcze żerują na drzewach.

Metoda niechemiczna – zaleca się kompleksowe stosowanie różnych metod.

Metoda mechaniczna – kilkakrotna uprawa gleby za pomocą maszyn i urzą­dzeń z ostro zakończonymi elementami pozwala zniszczyć pędraki, zwłaszcza ich starsze stadia.

Metoda fitosanitarna – wprowadzenie przedplonów z roślin niesprzyjających rozwojowi pędraków (np. kilkumiesięczna uprawa gryki zawierającej taniny hamujące rozwój pędraków).

Metoda fizyczna – poranne strząsanie chrabąszczy z drzew, miejsc ich dzien­nego spoczynku i mechaniczne lub inne niszczenie szkodników. Odławianie i likwidowanie chrząszczy samic i samców w celu ograniczenia liczby składa­nych jaj (np. z wykorzystaniem podświetlanego białego ekranu, pod który pod­stawia się odpowiedni zbiornik na wpadające chrząszcze). Zbieranie i niszcze­nie pędraków na polu, np. podczas orki.

Przykrywanie gleby agrowłókniną w okresie lotu chrząszczy, co utrudnia sami­com składanie jaj do gleby.

Metoda biologiczna – stosowanie nicieni entomopatogenicznych w celu re­dukcji populacji pędraków w glebie.

Metoda chemiczna – zaleca się opryskiwanie sadu dozwolonym środkiem o działaniu kontaktowym i wgłębnym podczas intensywnego lotu chrząszczy oraz ich żerowania na liściach drzew, zanim spowodują gołożer. Można też rano opryskiwać drzewa, na których gromadzą się chrząszcze na spoczynek dzienny.

Aktualnie nie ma zarejestrowanych środków chemicznych zalecanych do zwal­czania pędraków w glebie.

Próg zagrożenia to 1 pędrak na 2 m2 powierzchni prób pobranych z 1 ha pola (dotyczy wszystkich pędraków w glebie).