Owocówka jabłkóweczka

Owocówka jabłkóweczka to jeden z najbardziej destrukcyjnych szkodników sadów jabłoniowych i gruszowych na całym świecie w strefie klimatu umiarkowanego, takich jak Europa, Azja, Ameryka Północna. W Polsce bardzo pospolity. Szkodnik o dużym znaczeniu gospodarczym, ale obserwuje się zróżnicowanie jego liczebności w poszczególnych sadach i sezonach, a nawet na poszczególnych kwaterach w obrębie jednego sadu. Powoduje duże straty jakościowe i ilościowe owoców poprzez wewnątrz owocowe żerowanie larw (robaczywienie).

Roczny cykl zwykle obejmuje 2 pokolenia (czasem częściowo 3 w cieplejszych rejonach)
Diapauza zimowa: larwy V stadium hibernują od jesieni do wiosny, umieszczając się w szczelinach kory, paletach, skrzynkach itp.
Przepoczwarczenie odbywa się w kwietniu, a wylot motyli I pokolenia ma miejsce w drugiej połowie maja; lot trwa ok. 6 tygodni.
II pokolenie rozwija się w okresie od II połowy lipca do I połowy sierpnia. W cieplejszych regionach może pojawić się również III pokolenie.

Główne: jabłoń (Malus domestica), grusza (Pyrus communis).
Sporadycznie: głóg, pigwa, orzech włoski, czasem morela i śliw.

Motyl – ciało długości 8-10 mm, rozpiętość skrzydeł samicy 20 mm, samca 16 mm. Przednie skrzydła trójkątne, brudnopopielate z brązowym „oczkiem” (brązowa plamka z czarną obwódką) i „lusterkiem” (4-5 złocistych pasków), skrzydła II pary jasnobrązowe. Na 10 segmencie odwłoka samicy znajduje się pokładełko. Na skrzydłach samców widoczny jest czarny pasek.
Jajo – owalne, początkowo przezroczyste, później mlecznobiałe. W 3-6 dniu po złożeniu, przez osłonę jaja prześwituje różowy krążek (zaczątek przewodu pokarmowego), a na 1-2 dni przed wylęgiem widać czarną główkę gąsienicy.
Gąsienica – początkowo jasnożółta, później różowawa, z ciemnobrązowa głową. Starsze gąsienice mają szare brodawki z włoskami.
Poczwarka – długości 9-10 mm, początkowo żółta, później brązowe.

Zimują gąsienice V stadium pod korą drzew albo w jej spękaniach, także w przechowalniach, w skrzynkach z owocami. Motyle wylatują w niektórych latach na przełomie kwietnia i maja, jednak najczęściej w połowie maja. Lot trwa około 6 tygodni. Największe nasilenie lotu motyli obserwuje się w drugiej połowie maja oraz w połowie czerwca. Motyle latają o zmierzchu w ciepłe wieczory. Przy temperaturze powyżej 15°C następuje intensywne składanie jaj na liściach i powierzchni owoców. Płodność samicy wynosi przeciętnie 60 – 100 jaj (pierwsze pokolenie) oraz 30 – 60 jaj (drugie pokolenie). Rozwój jaja trwa od 8 dni do 3 tygodni. Pierwsze gąsienice pojawiają się w połowie czerwca i zanim wgryzą się do owoców, wędrują po jego powierzchni przez kilkanaście godzin. W czasie rozwoju trwającego ponad miesiąc gąsienica przychodzi 5 stadiów rozwojowych, po czym opuszcza zawiązek. Część z nich tworzy oprzędy i zapada w diapauzę, a część przepoczwarcza się i wówczas wylatują motyle drugiego pokolenia. Około 20% gąsienic, które najwcześniej zakończyły rozwój, przepoczwarcza się jeszcze w tym samym roku i zapoczątkowuje drugie pokolenie szkodnika (II połowa lipca − I połowa sierpnia). Składanie jaj przez samicę tej generacji trwa aż do września. W ostatnich latach drugie pokolenie jest równie liczne jak pierwsze.

Gąsienice w czerwcu wgryzają się aż do gniazda nasiennego, w którym wyjadają nasiona, powodując robaczywienie owoców. Niekiedy na powierzchni owocu widoczne są dwa otwory – wejściowy i wyjściowy, a na skórce drobne ślady pozostałe po kilkukrotnych próbach wgryzienia się gąsienicy do owocu. Z otworu wejściowego wysuwają się na zewnątrz brunatne odchody połączone przędzą. Uszkodzone owoce opadają w lipcu lub pozostają na drzewie. Gąsienica może uszkodzić dwa, a czasem nawet trzy owoce. Gąsienice drugiego pokolenia owocówki, żerując, uszkadzają dojrzewające owoce, które we wrześniu opadają na ziemię. W ostatnich latach obserwowany jest systematyczny wzrost gospodarczego znaczenia tego szkodnika.

Metoda agrotechniczna, biologiczna, niechemiczna:
• Stosowanie preparatów wirusowych i innych środków biologicznych do zwalczania gąsienic.
• Wykorzystanie metody dezorientacji samców. Zawieszenie w rzędach drzewek urządzeń emitujących hormon płciowy owocówki, którego bardzo duże stężenie w środowisku utrudnia samcom odnalezienie samic.
• Stwarzanie dogodnych warunków do bytowania ptaków w sadzie (domki, tyczki z poprzeczką), które wyjadają zimujące gąsienice owocówki.
• Spasożytowanie zimujących gąsienic przez pasożytnicze błonkówki (kilka procent).

Metoda chemiczna:
Główną rolę w ograniczaniu spełnia zwalczanie chemiczne, przeciętnie wykonuje się 1-3 zabiegi zwalczające pod koniec maja lub w I dekadzie czerwca, w II połowie czerwca przeciwko I pokoleniu oraz na przełomie lipca i sierpnia przeciwko II pokoleniu.

Monitoring obecności owocówki jabłkóweczki:

• pułapki feromonowe
Termin: II połowa maja do połowy sierpnia. Pułapki feromonowe do odławiania samców motyli zawiesić w sadzie przed rozpoczęciem lotu i sprawdzać 2-3 razy w tygodniu na obecność motyli.
Próg zagrożenia: Obecność w pułapce w ciągu 3-4 kolejnych dni większej liczby motyli (średnio 5 i więcej motyli w ciągu jednej doby). Pierwszy zabieg wykonać po upływie 2- 3 tygodni od rozpoczęcia lotu motyli. Kolejne zabiegi wykonać w okresie masowego lotu motyli i składania jaj.

W celu wyznaczenia precyzyjnego terminu zwalczania szkodnika można wykorzystać metodę sumy temperatur efektywnych (STE). Ustalono, że progową temperaturą rozwoju dla owocówki jabłkóweczki jest 10°C. Przepoczwarczanie gąsienic następuje, gdy suma temperatur efektywnych na wiosnę osiąga 55-65°C. Wylot pierwszych motyli następuje, gdy suma ta wynosi 145-15°C, a wylot 50% motyli, gdy osiągnie wartość 230°C. Do rozwoju jaja konieczna jest ilość ciepła równa około 65°C, zatem suma temperatur efektywnych do wylęgu pierwszych gąsienic wynosi około 230°C.

O nalotach i pojawiającym się zagrożeniu ze strony owocówki jabłkóweczki (motyle oraz gąsienice) informuje system FARM SMART (farmsmart.pl). System bazuje na automatycznych feromonowych foto-pułapkach, dzięki którym możliwe jest codzienne monitorowanie liczby odłowionych szkodników. Dodatkowo model fenologiczny rozwoju szkodnika na podstawie STE podaje optymalny termin zwalczania owocówki w stadium czarnej główki. W przypadku pojawiającego się zagrożenia, system przesyła komunikaty do producenta, co umożliwia wyznaczenie optymalnego terminu zwalczania owocówki jabłkóweczki.

• bieżąca obserwacja składania jaj oraz pojawiania się świeżych wgryzów w owocach
Należy przejrzeć po 20 zawiązków z 25 losowo wybranych drzew. Obserwację należy rozpocząć na początku czerwca i kontynuować aż do sierpnia. Próg zagrożenia to 10 jaj lub świeżych wgryzów w próbie 500 zawiązków.