Dane podstawowe
Nazwa
- POLSKA
Śmietka kapuściana
- ANGIELSKA
Cabbage fly, Cabbage root fly
- ŁACINA
Delia radicum
Systematyka
- RZĄD
muchówki (Diptera)
- RODZINA
śmietkowate (Anthomyiidae)
Opis
Gatunek bardzo pospolity w Polsce. Larwy są ważnym gospodarczo szkodnikiem wielu upraw roślin z rodziny kapustnych.
Okresy występowania
Od połowy kwietnia do października.
Rośliny żywicielskie
Osobniki dorosłe żywią się nektarem kwiatów. Larwy żerują na roślinach uprawnych i dziko żyjących z rodziny kapustnych.
Morfologia
Muchówka jest szara, z czarnymi szczecinkami. Samice mają żółty odcień ciała i skrzydeł, samce z kępką szczecinek na udach III pary nóg.
- Długość ciała owada dorosłego dochodzi do 6 mm.
- Larwa biała, kremowa, dł. do 8 mm, z wyrostkami.
- Jajo jest białe, podłużne, długości do 1.2 mm.
- Bobówka brązowa, dł. do 7 mm.
Biologia
Zimuje w stadium bobówki w ziemi, w strefie korzeniowej roślin żywicielskich. Występuje w 3 pokoleniach w ciągu roku.
- 1 pokolenie:
- Wylot z ziemi, a później składanie jaj ma miejsce od połowy kwietnia, gdy temp. gleby osiąga 10°C, co zbiega się z kwitnieniem forsycji i tarniny.
- Masowy wylęg larw odbywa się na przełomie kwietnia i maja.
- 2 pokolenie:
- Nalot rozpoczyna się od połowy czerwca, a masowy wylęg larw trwa od trzeciej dekady lipca. Często druga generacja występuje jednocześnie z trzecią.
- 3 pokolenie:
- Dorosłe osobniki pojawiają się od połowy lipca, loty trwają do października. Larwy obserwuje się od sierpnia, żer trwa do zbioru roślin.
Samica składa kilka jaj na ziemi wokół szyjki korzeniowej rośliny, później w okresie wegetacji także na nadziemnych częściach rośliny. Jeden owad w ciągu życia może złożyć do 120 jaj.
Okres szczytowego występowania może ulec przesunięciu o 10-14 dni w zależności od warunków pogodowych. Cykl rozwojowy larwy trwa przeciętnie 2 tygodnie. Po zakończeniu żerowania larwy tworzą bobówkę w strefie korzeniowej rośliny.
Szkodliwość
Śmietka kapuściana jest najgroźniejszym szkodnikiem dla warzyw z rodziny kapustnych. Stadium szkodliwym są larwy. Szczególnie atakowana jest rozsada, wczesne odmiany kapusty, kalafiorów, brokułów. Młoda roślina zaatakowana przez śmietkę więdnie, żółknie i zamiera. Uszkodzone rośliny są pozbawione bocznych korzeni, a na korzeniu palowym widoczne są wżery w postaci korytarzy. W późniejszym okresie wżery sięgają w głąb szyjki korzeniowej i nasady dolnych liści. Silnie uszkodzone rośliny zamierają nie formując główek lub róż. Na rzodkiewce i rzodkwi larwy uszkadzają zgrubienia zanieczyszczając je odchodami i powodując, że zgrubienie ulega zniekształceniu. Na chrzanie żerują w główce, z której wyrasta rozeta liściowa. Larwy 3 pokolenia żerują jesienią na korzeniach rzepaku.
Uszkodzone rośliny często gniją, z uwagi na infekcje powodowane przez patogeny pochodzenia bakteryjnego bądź grzybowego, przenoszone także przez szkodniki.
Profilaktyka i zwalczanie
- Lokalizacja plantacji – zachowanie izolacji przestrzennej upraw uniemożliwiające przenoszenie się szkodników na sąsiednie pola.
- Należy unikać bezpośredniego sąsiedztwa upraw zasiedlanych przez te same gatunki szkodników, np. kalafiora, brokuła, kapusty.
- Nie należy uprawiać w bezpośrednim sąsiedztwie wieloletnich plantacji z koniczyną, lucerną oraz innych nektarodajnych upraw, także jednorocznych, ponieważ na nich koncentrują się szkodniki przywabione kolorem kwiatów i nektarem. Po pobraniu pokarmu, samice śmietki składają masowo jaja na pobliskich uprawach będącymi roślinami żywicielskimi dla ich larw.
- Stosowanie płodozmianu
- Zachowanie zdrowotności gleby przez unikanie uprawy bezpośrednio po sobie roślin spokrewnionych lub atakowanych przez te same szkodniki.
- W zmianowaniu należy uwzględnić min. 4 lata przerwy w uprawie kapustnych po sobie.
- Uprawa mechaniczna gleby
- Terminowe wykonywanie zabiegów agrotechnicznych, takich jak orka, kultywatorowanie, bronowanie ma wpływ na liczebność szkodników.
- Orka głęboka niszczy znaczny procent bobówek śmietki kapuścianej.
- Obsypywanie roślin kapustnych przyspiesza powstawanie bocznych korzeni nad szyjką korzeniową uszkodzoną przez larwy śmietki kapuścianej.
- Nawożenie
- Właściwe nawożenie ma wpływ na zdrowotność roślin i zwiększa jej potencjał obronny oraz zdolności regeneracyjne.
- Stosowanie nawozów zielonych oraz niedokładnie przykryty obornik sprzyjają pojawom śmietki kapuścianej czy śmietek glebowych.
- Zachwaszczenie
- Zachwaszczone plantacje są silniej atakowane przez śmietkę kapuścianą niż plantacje odchwaszczone, a kwitnące chwasty są źródłem nektaru dla osobników dorosłych.
- Naturalni wrogowie
- W walce ze szkodnikami ważną rolę odgrywają ich wrogowie naturalni, występujący na polu w sezonie wegetacyjnym. Wrogami śmietki kapuścianej są biegacze i trzyszcze.
- Monitoring szkodnika
- Termin zabiegów ochronnych powinien opierać się na sygnalizacji nalotu śmietek na pole za pomocą pułapek zapachowych, które wabią i odławiają ciężarne samice.
- W tym celu należy prowadzić monitoring szkodnika wykorzystując do tego standardowe żółte pułapki zapachowe.
- Na plantacjach wczesnych warzyw kapustnych pułapki powinny być ustawione od połowy pierwszej dekady kwietnia, a dla średniopóźnych i późnych odmian od połowy lipca do połowy pierwszej dekady września. Stosuje się 2 pułapki na plantację.
- Jeśli na plantacji nie ma pułapek, wówczas można obserwować składanie jaj w pobliżu nasady szyjki korzeniowej rośliny przez samice.
- O nalotach i pojawiającym się zagrożeniu ze strony śmietki kapuścianej informuje także system FARM SMART. System bazuje na automatycznych zapachowych fotopułapkach, dzięki którym możliwe jest codzienne monitorowanie liczby odławianych szkodników. W przypadku pojawiającego się zagrożenia, system przesyła komunikaty do producenta, co pomaga w wyznaczeniu optymalnego terminu zwalczania szkodnika.
Monitoring prowadzony jest w wybranych regionach kraju.
- Próg zagrożenia:
- odłowienie powyżej 2 muchówek dziennie przez 2 kolejne dni
- powyżej 10 jaj na 10-ciu kolejnych roślinach.
- Termin lustracji i zwalczania:
- I pokolenie: od połowy pierwszej dekady kwietnia do połowy pierwszej dekady maja
- II i III pokolenie: od połowy lipca do połowy pierwszej dekady września
- Po przekroczeniu progu zagrożenia zabieg należy wykonać po 3 dniach, przy temperaturze powietrza powyżej 20°C lub po 5 dniach jeśli temperatura jest niższa.
- W przypadku kiedy lot muchówek jest wydłużony, zabieg powinien być powtórzony 2- lub 3-krotnie.
- Alternatywne metody zwalczania
- Zaprawianie rozsady preparatami zawierającymi naturalne substancje w połączeniu ze szczepami bakterii Bacillus sp. 10¹°, które stwarzają szkodnikom niekorzystne warunki dla ich rozwoju na roślinach. Zaburzają przemiany metamorficzne larw, hamują procesy trawienne, zmniejszają płodność samic i żywotność następnych pokoleń.
- Zwalczanie chemiczne
- W terminie ustalonym według sygnalizacji należy opryskać plantację jednym z zalecanych insektycydów.
- W wyborze środka ochrony roślin, poza jego skutecznością, istotne powinny być: niska toksyczność, okres rozkładu w środowisku i zalegania w uprawie oraz jego selektywność. Decyzję o zastosowaniu środka ochrony roślin należy opierać przede wszystkim o ustalone progi zagrożenia po uprzednim wykonaniu lustracji.
- Obowiązkiem każdego użytkownika środka ochrony roślin jest zapoznanie się z treścią etykiety, zamieszczonej na danym produkcie
Źródła opracowania
Opracowano na podstawie:
- Informacji ze strony www.agrofagi.com.pl:
- Metodyka integrowanej ochrony Kapusty głowiastej
- Metodyka integrowanej ochrony Brokułu
- Metodyka integrowanej ochrony Kalafiora
- Choroby i szkodniki warzyw. M. Rogowska. J. Sobolewski, Wyd. Plantpress, 2018
- Program ochrony Warzyw 2024, wyd. Plantpress