Piętnówka kapustnica

Piętnówka kapustnica to jeden z groźniejszych, wielożernych szkodników roślin uprawnych, szczególnie warzyw kapustnych. Występuje powszechnie na terenie całej Polski oraz w większości Europy i Azji. Jej gąsienice są zdolne do wyrządzania poważnych szkód w plonie handlowym, zwłaszcza w okresie intensywnego rozwoju główek kapusty, kalafiora czy brokułów. Żerowanie larw wewnątrz główek znacznie obniża jakość i wartość rynkową warzyw.

Piętnówka kapustnica rozwija dwa pokolenia w ciągu roku:

• I pokolenie motyli pojawia się od końca maja do czerwca, a gąsienice żerują od czerwca do połowy lipca.
• II pokolenie motyli lata od końca lipca do września, a gąsienice żerują od sierpnia do października.

Motyle są aktywne nocą, za dnia przebywają w ukryciu, np. pod liśćmi lub w resztkach roślin.

Piętnówka kapustnica atakuje wiele gatunków roślin, choć największe znaczenie gospodarcze ma jej występowanie w uprawach z rodziny kapustowatych (Brassicaceae).

• Główne rośliny żywicielskie:
  Kapusta głowiasta biała i czerwona
  Kalafior
  Brokuł
  Kapusta włoska
  Kapusta pekińska
  Rzodkiewka, rzepa
• Rośliny rzadziej atakowane:
  Sałata
  Burak ćwikłowy
  Ziemniak
  Pomidor
• Rośliny dziko rosnące z różnych rodzin (np. komosa, gorczyca, chwasty z rodziny krzyżowych).

Motyle są szarobrunatne, o rozpiętości skrzydeł około 45 mm. Przednie skrzydła mają ciemniejsze nerkowate plamy, z jasnym obrzeżem, ze wzorem w kształcie litery “W”. Tyle pary są oliwkowobrązowe, ciemniejsze na brzegach. Skrzydła w spoczynku ułożone są dachówkowato wzdłuż ciała.
Jaja są szarofioletowe, żeberkowane, półkoliste z wklęsłym środkiem, składane w złożach po kilkanaście do kilkudziesięciu sztuk na dolnej stronie liści.
Gąsienice po wylęgu mają barwę jasnożółtą, w kolejnych stadiach zieloną, brązową aż do czarnej.Głowa zazwyczaj brunatna. Osiągają długość do 40 mm, z dobrze widoczną segmentacją ciała.
Poczwarka jest czerwonobrunatna, błyszcząca, osiąga długość 15-20 mm.

Cykl rozwojowy obejmuje 2 pokolenia rocznie. Zimują poczwarki w glebie. Motyle I pokolenia pojawiają się na przełomie maja i czerwca. Nocą aktywnie latają i składają jaja najczęściej na spodniej stronie liści. Samica składa jaja w złożach po 10-40 sztuk (łącznie nawet 700 szt. w ciągu życia). Po upływie 5-15 dni wylęgają się gąsienice, które żerują na roślinach do połowy lipca. Dorosłe schodzą do gleby na przepoczwarczenie. Pod koniec lipca pojawiają się motyle II pokolenia. Znaczna część poczwarek I pokolenia zimuje wraz z poczwarkami II pokolenia, zwiększając tym samym liczebność szkodnika. Gąsienice żerują od końca sierpnia do października.

Gąsienice w początkowej fazie żerują na powierzchni roślin, wygryzają duże, okrągłe otwory w blaszce liściowej, najczęściej pozostawiając brzegi i nerwy nienaruszone. W miarę wzrostu wgryzają się do wnętrza rośliny – uszkadzając główki kapusty, róże kalafiora i brokułu. Rośliny są zanieczyszczane odchodami, a uszkodzone tkanki łatwo gniją, co wyklucza je z obrotu handlowego.

Metody agrotechniczne, biologiczne i niechemiczne:
Głębokie przyorywanie resztek pożniwnych oraz przekopywanie gleby jesienią – niszczy zimujące poczwarki.
Usuwanie chwastów z rodziny kapustowatych – ogranicza rezerwuar szkodnika.
Przestrzeganie zmianowania i oddzielania upraw kapustnych od miejsc wcześniejszego występowania szkodnika.
Stosowanie siatek ochronnych w produkcji ekologicznej.
Stosowanie preparatów na bazie Bacillus thuringiensis (Bt) – szczególnie skuteczne wobec młodych stadiów gąsienic.
Ochrona i wspieranie naturalnych wrogów: np. błonkówek pasożytniczych (Trichogramma spp., Cotesia spp.).

Metoda chemiczna
Wykonanie zabiegu tuż po zauważeniu młodych gąsienic, najlepiej przy masowym wylęgu z jaj.
Zarejestrowane środki ochrony roślin powinny być stosowane zgodnie z etykietą i zasadami integrowanej ochrony.
Nie należy opóźniać zabiegu, ponieważ gąsienice, które dostaną się do wnętrza główki stają się praktycznie “niedostępne” dla środków chemicznych.

Monitoring pojawu piętnówki kapustnicy:
Pułapki feromonowe – pozwalają na bieżąco śledzić liczebność populacji motyli. Pułapki rozwiesza się na wysokości roślin od maja do września.
Próg zagrożenia: zwalczanie należy rozpocząć po stwierdzeniu pierwszych osobników w pułapkach.

O nalotach i pojawiającym się zagrożeniu ze strony piętnówki kapustnicy informuje system monitoringu FARM SMART (farmsmart.pl). System bazuje na automatycznych feromonowych foto-pułapkach, dzięki którym możliwe jest codzienne monitorowanie liczby odłowionych szkodników. W przypadku pojawiającego się zagrożenia, system przesyła komunikaty do producenta, co umożliwia wyznaczenie optymalnego terminu zwalczania.

Lustracje roślin: kontrola obecności jaj i młodych gąsienic na dolnej stronie liści, zwłaszcza w okresie wylęgu (czerwiec i sierpień).
Progi zagrożenia: 5–10 gąsienic na 50 roślinach – przekroczenie tego progu wymaga podjęcia zabiegów ochrony.