Tantniś krzyżowiaczek

Tantniś krzyżowiaczek to groźny, wielopokoleniowy szkodnik roślin kapustowatych. Występuje na całym świecie i jest powszechnie spotykany również w Polsce. Ze względu na szybki cykl rozwojowy oraz wysoką liczebność, szczególnie w ciepłych i suchych sezonach, może powodować znaczne straty w plonach, zwłaszcza w uprawach kapusty głowiastej, brokułów i kalafiorów. Szkodliwość zwiększa się w rejonach o intensywnej produkcji warzyw kapustnych.

W ciągu sezonu rozwijają się zwykle 3 pokolenia:
I pokolenie: gąsienice żerują w czerwcu,
II pokolenie: w lipcu,
III pokolenie: w sierpniu i wrześniu.
Motyle pierwszego pokolenia pojawiają się w maju (czasem pierwsze osobniki można obserwować w kwietniu). Szkodliwość gąsienic trzeciego pokolenia przypada na okres dojrzewania główek i róż.

Gąsienice żerują na bardzo różnych roślinach z rodziny kapustowatych.

• Najczęściej atakowane:
  Kapusta biała, kapusta czerwona, kapusta włoska, kapusta pekińska,
  Brokuł
  Kalafior
  Jarmuż
• Rzadziej zasiedlane:
  Rzepa
  Rzodkiewka
  Rukiew
  Rzepak ozimy i jary (zwłaszcza wiosną i jesienią)
• Rośliny dziko rosnące (chwasty z rodziny kapustowatych). Rośliny dziko rosnące są ważne dla przetrwania i migracji szkodnika między uprawami.

Motyl – rozpiętość skrzydeł 15–17 mm. Przednie skrzydła brązowoszare, z jasną, falistą smugą przypominającą trójkąty lub romby (cecha diagnostyczna). Tylne skrzydła jaśniejsze, otoczone długą strzępiną.
Jaja – bardzo małe (0,25-0,5 mm), żółtawozielone, składane pojedynczo lub grupowo na spodniej stronie liści, wzdłuż nerwów.
Gąsienice – jasnozielone, długości do 12 mm, z segmentowanym ciałem i czarną główką. W razie niepokoju zwijają się i spadają z liścia na cienkiej przędzy.
Poczwarka – długości do 8 mm, początkowo jasnozielona lub żółtawa, z czasem ciemniejąca. Tworzona w delikatnym, ażurowym kokonie na liściach lub resztkach roślin. W tej postaci zimuje część populacji.

Szkodnik zimuje w stadium poczwarki w resztkach pożniwnych lub jako dorosłe motyle w resztkach roślin lub innych kryjówkach. Samice rozpoczynają składanie jaj na liściach wczesną wiosną (ok. 160 szt.) na spodniej stronie liści, wzdłuż nerwów pojedynczo lub w grupach po 2-6 szt. Rozwój trwa 4-8 dni. Larwy minują liście przez pierwsze 2–3 dni, następnie wychodzą na zewnątrz i żerują powierzchniowo, zeskrobując miękisz, co powoduje powstawanie charakterystycznych „okienek” na liściach. Po ok. 24 dniach (w zależności od temperatury) od wylęgnięcia, larwa tworzy na dolnej stronie liści jedwabisty kokon i rozpoczyna przepoczwarczenie.
Szybki rozwój umożliwia nakładanie się pokoleń i trudniejszą kontrolę populacji.

W początkowej fazie larwy minują liście, tworząc drobne prześwity.
Starsze gąsienice żerują na zewnętrznej powierzchni liści, wygryzając powierzchniowe, nieregularne okienka.
Uszkodzenia prowadzą do deformacji liści, obniżenia wartości handlowej plonu, a w przypadku uszkodzenia stożka wzrostu – do braku formowania główki (kapusta) lub braku róży (kalafior, brokuł).
Na roślinach widoczne są także ciemne odchody larw.
W warunkach silnej presji może dojść do całkowitego zniszczenia plantacji.

Metody agrotechniczne, biologiczne i niechemiczne:
Zniszczenie resztek pożniwnych – ogranicza przezimowanie poczwarek.
Usuwanie dzikich kapustowatych z obrzeży pola i międzyrzędzi.
Zachowanie płodozmianu – unikanie upraw kapustowatych w sąsiedztwie pól po wcześniejszych uprawach z tej samej rodziny.
Stosowanie biopreparatów zawierających Bacillus thuringiensis (Bt) – skuteczne szczególnie na młode gąsienice.
Wspieranie naturalnych wrogów, takich jak pasożytnicze błonkówki (np. Diadegma spp., Cotesia spp.).

Metoda chemiczna:
Opryski wykonuje się w momencie wylęgania gąsienic (na podstawie monitoringu i warunków pogodowych).
Stosować preparaty o działaniu żołądkowym i kontaktowym, dostosowane do danego stadium rozwojowego larw.
Zaleca się rotację środków ochrony roślin z różnych grup chemicznych, aby zapobiegać rozwojowi odporności.
W razie potrzeby zabiegi powtarza się w odstępach co 7–10 dni.

Monitoring pojawu tantnisia krzyżowiaczka:

Pułapki feromonowe zawiesza się w maju, na wysokości uprawy.
Feromony wabią samce, co pozwala na ocenę intensywności lotów i liczebności populacji.
Monitoring prowadzi się przez cały sezon, a dane z odłowów są podstawą do określenia optymalnego terminu zabiegów.
Próg zagrożenia: intensywny lot motyli sygnalizuje potrzebę lustracji i ewentualnego zabiegu.

O nalotach i pojawiającym się zagrożeniu ze strony tantnisia krzyżowiaczka  informuje system monitoringu FARM SMART (farmsmart.pl) System bazuje na automatycznych feromonowych foto-pułapkach, dzięki którym możliwe jest codzienne monitorowanie liczby odłowionych szkodników. W przypadku pojawiającego się zagrożenia, system przesyła komunikaty do producenta, co umożliwia wyznaczenie optymalnego terminu zwalczania tantnisia.

Obserwacja roślin: od posadzenia rozsady do początku formowania główek lub róż.
Próg zagrożenia: 5–10 gąsienic na 50 kolejnych roślinach.