Dane podstawowe
Nazwa
- POLSKA
Połyśnica marchwianka
- ANGIELSKA
Carrot fly, Carrot root fly
- ŁACINA
Chamaepsila rosae
Systematyka
- RZĄD
muchówki (Diptera)
- RODZINA
połyśnicowate (Psilidae)
Opis
Owad powierzchny we wszystkich rejonach uprawy warzyw selerowatych.
Okresy występowania
Od maja do września.
Rośliny żywicielskie
Marchew, pietruszka, seler, pasternak, koper, kminek oraz dziko rosnące rośliny z rodziny selerowatych.
Morfologia
Owad dorosły długości 4-5 mm z błyszczącym, czarnym tułowiem
i odwłokiem stożkowato zakończonym oraz rdzawo-żółtymi odnóżami i czułkami. Larwy są długości do 7 mm, biało-żółte, walcowate. Jajo mlecznobiałe, długości do 0,6 mm. Bobówka żółto-brązowa, z jednym ukośnie ściętym końcem, długości około 5 mm.
Biologia
Zimują poczwarki w bobówkach w glebie.
W ciągu roku rozwijają się 2 pokolenia.
- I pokolenie muchówek pojawiaj się w maju.
Samice składają jaja do gleby w pobliżu szyjki korzeniowej marchwi. Po upływie 8-14 dni wylęgają się larwy i natychmiast wgryzają się do korzeni. Po 3-4 tygodniach żerowania przechodzą do ziemi, w której się przepoczwarczają. - II pokolenie muchówek pojawia się na przełomie lipca i sierpnia i w zależności od przebiegu pogody ich loty mogą trwać nawet do połowy września.
Larwy drugiego pokolenia żerują w korzeniach marchwi do zbiorów. Natomiast, te które nie zdążyły się przepoczwarczyć przed zbiorem korzeni dostają się z nimi do przechowalni, gdzie następuje ich przepoczwarczenie.
Dorosłe osobniki połyśnicy marchwianki są cieniolubne i unikają nasłonecznionych i przewiewnych miejsc. Na plantacjach pojawiają się rano i w godzinach popołudniowych.
Szkodliwość
Szkodliwe są larwy, które drążą pod skórką korzeni płytkie chodniki, wypełniając
je czarno-rdzawymi, płynnymi odchodami. Larwy pierwszego pokolenia wyrządzają
największe szkody w okresie wschodów roślin. Szczególnie zagrożone są rośliny będące w fazie 2-4 liści. Jedna larwa może zniszczyć 8-10 wschodzących roślin, natomiast starsze rośliny są uszkadzane w mniejszym stopniu, wówczas larwa żeruje na 1-2 korzeniach.
Larwy drugiego pokolenia żerują w korzeniach spichrzowych aż do zbiorów, czasami nawet w składowanych korzeniach. Uszkodzone korzenie gniją i stają się dogodnym miejscem dla rozwoju patogenów grzybowych i bakteryjnych, przez co nie nadają się do sprzedaży, konsumpcji i przechowywania.
Profilaktyka i zwalczanie
- Lokalizacja plantacji
- Plantacji nie należy zakładać w bezpośrednim sąsiedztwie ubiegłorocznych upraw roślin selerowatych. Najmniejsze zagrożenie występuje na plantacjach usytuowanych na terenie otwartym, natomiast największe na plantacje zlokalizowane w pobliżu zarośli i drzew, ponieważ zapłodnione samice po oblocie pola i złożeniu jaj, powracają w ciągu dnia w zarośla, gdzie odpoczywają.
- Nie uprawiać marchwi w bezpośrednim sąsiedztwie wieloletnich plantacji koniczyny, lucerny oraz innych roślin nektarodajnych, także jednorocznych, ponieważ na nich koncentrują się szkodniki wabione kolorem kwiatów i nektarem. Po pobraniu pokarmu, samice połyśnicy marchwianki składają masowo jaja na pobliskich uprawach, będących roślinami żywicielskimi dla ich larw.
- Płodozmian i zmianowanie
- Zachowanie zdrowotności gleby przez unikanie uprawy bezpośrednio po sobie roślin spokrewnionych lub atakowanych przez te same szkodniki. Przerwa w uprawie marchwi, pietruszki, selera i pasternaku po sobie – minimum 4 lata.
- Uprawa mechaniczna gleby
- Terminowe wykonywanie zabiegów agrotechnicznych (orka, kultywatorowanie, bronowanie, obsypywanie) ma wpływ na zmniejszenie liczebności szkodników.
- Orka głęboka niszczy znaczny procent bobówek połyśnicy marchwianki.
- Regulowanie terminów siewu, sadzenia i zbiorów
- Dobór odpowiedniego terminu siewu sprzyja zmniejszaniu szkód wyrządzanych przez szkodniki we wczesnej fazie rozwojowej upraw. Wczesny termin siewu marchwi powoduje, że okres składania jaj przez połyśnicę marchwiankę przypada na starszą fazę rozwojową roślin. Przyspieszanie zbiorów na powierzchniach opanowanych przez szkodniki przed drugim pokoleniem połyśnicy marchwianki zmniejsza straty w plonie.
- Nawożenie
- Właściwe nawożenie ma wpływ na zdrowotność roślin i zwiększa jej potencjał obronny oraz zdolności regeneracyjne.
- Zwalczanie chwastów
- Zachwaszczone plantacje są silniej atakowane przez połyśnicę marchwiankę niż plantacje odchwaszczone, ponieważ kwitnące chwasty są źródłem nektaru dla osobników dorosłych.
- Monitoring szkodnika
- Okres nalotu połyśnicy marchwianki na plantację sygnalizuje obecność
- odłowionych muchówek na żółtych tablicach lepowych. Do sygnalizacji stosuje się tablice o wymiarach 20×20 cm, kąt nachylenia 45° do podłoża, 1/3 tablicy powinna wystawać ponad wierzchołki roślin. Tablice należy ustawiać na brzegach plantacji, po jednej z każdego boku pola. Obserwacje należy przeprowadzać codziennie, notując liczbę odłowionych osobników.
- O nalotach i pojawiającym się zagrożeniu ze strony połyśnicy marchwianki informuje także system FARM SMART. System bazuje na automatycznych barwnych fotopułapkach, dzięki którym możliwe jest codzienne monitorowanie liczby odłowionych szkodników. W przypadku pojawiającego się zagrożenia, system przesyła komunikaty do producenta, co umożliwia wyznaczenie optymalnego terminu zwalczania szkodnika.
- Monitoring prowadzony jest w wybranych regionach kraju.
- Próg zagrożenia
- I pokolenie: od 1 do 2 muchówek odłowionych przez 3 kolejne dni
- II pokolenie: odłowienie 1 muchówki
- Termin lustracji i zwalczania
- I pokolenie – tablice należy ustawiać na polu od drugiej dekady maja
- II pokolenie – tablice ustawiać od połowy lipca i w sierpniu
- Zabieg ochronny wykonać po 5-7 dniach od momentu odłowienia progowej liczny muchówek. Zabieg wykonać 2-krotnie.
- Zwalczanie chemiczne
- W terminie ustalonym według sygnalizacji należy opryskać plantację jednym z zalecanych insektycydów.
- W wyborze środka ochrony roślin, poza jego skutecznością, istotne powinny być: niska toksyczność, okres rozkładu w środowisku i zalegania w uprawie oraz jego selektywność. Decyzję o zastosowaniu środka ochrony roślin należy opierać przede wszystkim o ustalone progi zagrożenia po uprzednim wykonaniu lustracji.
- Obowiązkiem każdego użytkownika środka ochrony roślin jest zapoznanie się z treścią etykiety, zamieszczonej na danym produkcie.
Źródła opracowania
Opracowano na podstawie:
- Informacji ze strony www.agrofagi.com.pl:
- Metodyka integrowanej ochrony Kapusty głowiastej
- Metodyka integrowanej ochrony Brokułu
- Metodyka integrowanej ochrony Kalafiora
- Choroby i szkodniki warzyw. M. Rogowska. J. Sobolewski, Wyd. Plantpress, 2018
- Program ochrony Warzyw 2024, wyd. Plantpress